Tytuł Matki Bożej jako Królowej Polski sięga drugiej połowy XIV wieku. Wtedy to Grzegorz z Sambora po raz pierwszy nazywa Maryję Królową Polski i Polaków.
Teologiczne uzasadnienie takiego określenia pojawia się jednak dopiero w XVII wieku. Kiedy w roku 1655 wojska szwedzkie zajęły prawie całą Rzeczpospolitą, król Jan Kazimierz schronił się na Śląsku, w prywatnych posiadłościach Wazów. Po zwycięskiej obronie Częstochowy wzmógł się jednak opór przeciwko szwedzkim okupantom, którzy wkrótce rozpoczęli odwrót. W następnym roku Jan Kazimierz postanowił wrócić do kraju. We Lwowie uroczyście oddał Polskę pod opiekę Matki Bożej. Wydarzenie to przeszło do historii pod nazwą ślubów lwowskich. W dniu 1 kwietnia 1656 roku w katedrze lwowskiej przed cudownym obrazem Matki Bożej Łaskawej, obrał właśnie Maryję za Królową a Królestwo Polskie polecił jej szczególnej obronie. W czasie podniesienia król zszedł z tronu, złożył berło i koronę, i padł na kolana przed wielkim ołtarzem i powiedział: „Wielka człowieczeństwa boskiego Matko i Panno! Ja, Jan Kazimierz, Twego Syna, Króla królów i Pana mojego, i Twoim zmiłowaniem się król, do Twych najświętszych stóp przychodząc tę oto konfederację czynię: Ciebie za Patronkę moją i państwa mego Królową dzisiaj obieram. Mnie, Królestwo moje Polskie, Wielkie Księstwo Litewskie, Ruskie, Pruskie, Mazowieckie, Żmudzkie, Inflanckie i Czernihowskie, wojsko obojga narodów i pospólstwo wszystkie Twojej osobliwej opiece i obronie polecam…”. Przyrzekł szerzyć Jej cześć, ślubował wystarać się u Stolicy Apostolskiej o pozwolenie na obchodzenie Jej święta jako Królowej Korony Polskiej, zająć się losem ciemiężonych pańszczyzną chłopów i zaprowadzić w kraju sprawiedliwość społeczną. Po Mszy świętej, w czasie której król przyjął również Komunię świętą z rąk nuncjusza papieskiego, przy wystawionym Najświętszym Sakramencie odśpiewano Litanię do Najświętszej Maryi Panny, a przedstawiciel papieża odśpiewał trzykroć, entuzjastycznie powtórzone przez wszystkich obecnych nowe wezwanie: „Królowo Korony Polskiej, módl się za nami”. Ślubowanie Jana Kazimierza odbyło się przed obrazem Matki Bożej Łaskawej we Lwowie, jednak szybko przyjęło się przeświadczenie, że najlepszym typem obrazu Królowej Polski jest obraz Pani Częstochowskiej. Koronacja obrazu papieskimi koronami 8 września 1717 roku ugruntowała przekonanie o królewskości Maryi. Warto dodać, że Jan Kazimierz nie był pierwszym, który oddał swoje państwo w szczególną opiekę Bożej Matki.
W roku 1512 gubernator hiszpański ogłosił Matkę Bożą szczególną Patronką Florydy. W roku 1638 król francuski, Ludwik XIII, osobiście i uroczyście ogłosił Matkę Bożą Niepokalanie Poczętą Patronką Francji. Papież Pius X w 1908 r. zezwolił na wpisanie wezwania „Królowo Polski” na stałe do Litanii loretańskiej. W tym samym roku ustanowił też dla diecezji lwowskiej święto Królowej Polski. Po uzyskaniu niepodległości przez Polskę biskupi zwrócili się do Stolicy Apostolskiej z prośbą rozszerzenia tego święta na całą Polskę. Jako datę zaproponowano dzień 3 maja, na pamiątkę pierwszej polskiej Konstytucji, która realizowała część ślubowań króla Kazimierza. Śluby króla Jana Kazimierza nie zostały niestety od razu spełnione. Dopiero w 1918 r., po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, Episkopat Polski zwrócił się do Stolicy Apostolskiej o wprowadzenie święta dla Polski pod wezwaniem „Królowej Polski”. Papież Benedykt XV chętnie do tej prośby się przychylił (1920). Biskupi umyślnie zaproponowali Ojcu świętemu dzień 3 maja, aby podkreślić łączność nierozerwalną tego święta z sejmem czteroletnim, a zwłaszcza z uchwaloną 3 maja 1791 roku pierwszą konstytucją polską. Oficjalnie święto obchodzone jest od 1923 roku. Po reformie liturgicznej w 1969 r. święto zostało podniesione do rangi uroczystości.
Dnia 31 października 1943 roku papież papież Pius XII dokonał poświęcenia całej rodziny ludzkiej Niepokalanemu Sercu Maryi. Zachęcił wtedy, aby aktu oddania się dopełniły wszystkie chrześcijańskie narody. Episkopat Polski ustalił, że dnia 7 lipca 1946 roku aktu poświęcenia dokonają wszystkie katolickie rodziny polskie; dnia 15 sierpnia – wszystkie diecezje, a dnia 8 września tegoż roku cały naród polski. Na Jasnej Górze zebrało się ok. miliona pątników z całej Polski. W imieniu całego narodu i Episkopatu Polski akt ślubów odczytał uroczyście kardynał August Hlond. W roku 1945 Episkopat Polski, pod przewodnictwem kardynała Augusta Hlonda, na Jasnej Górze odnowił akt poświęcenia się i oddania Bożej Matce. Ponowił też złożone przez króla Jana Kazimierza śluby. Do idei ślubów wrócono w w czasie uroczystej „Wielkiej Nowenny”, przygotowującej do tysięcznej rocznicy chrztu Polski (966-1966). Na apel prymasa Polski, kardynała Stefana Wyszyńskiego, cała Polska ponownie poleciła się pod opiekę Najświętszej Maryi, Dziewicy-Wspomożycielki. 26 sierpnia 1956 roku Biskupi polscy dokonali aktu odnowienia ślubów jasnogórskich, które przed trzystu laty złożył król Jan Kazimierz. Kardynał Wyszyński przebywał wtedy w więzieniu. Jego duchowa obecność symbolizował pusty tron i wiązanka biało-czerwonych kwiatów. Po Mszy świętej odczytano ułożony przez prymasa akt odnowienia ślubów narodu. W odróżnieniu od ślubowań międzywojennych akt ślubowania dotykał niezaleczonych ran narodu, które Prymas Tysiąclecia uznał za szczególnie niebezpieczne dla jego chrześcijańskiego życia. 5 maja 1957 r. wszystkie diecezje i parafie oddały się pod opiekę Maryi. Zwieńczeniem Wielkiej Nowenny było oddanie w niewole Maryi całego narodu polskiego, diecezji, parafii, rodzin i każdego z osobna (1965). Dnia 3 maja 1966 roku prymas Polski, kardynał Stefan Wyszyński, w obecności Episkopatu Polski i tysięcznych rzesz oddał w macierzyńską niewolę Maryi, za wolność Kościoła, rozpoczynające się nowe tysiąclecie Polski. Papieże w swych dokumentach niejednokrotnie przybliżali Królewskość Maryi.
Pius XII w encyklice Ad caeli Reginam, do której odwołuje się Konstytucja Lumen gentium, wskazuje, że uzasadnieniem królewskiej godności Maryi jest – obok Bożego macierzyństwa – także Jej współudział w dziele odkupienia. Encyklika przypomina tekst liturgiczny: Święta Maryja, Królowa nieba i Pani świata, stała pełna boleści pod krzyżem naszego Pana Jezusa Chrystusa . Z kolei wskazuje na analogię między Maryją a Chrystusem, która pozwala nam zrozumieć znaczenie królewskiej godności Najświętszej Panny. Chrystus jest Królem nie tylko jako Syn Boży, ale także jako Odkupiciel; Maryja jest Królową nie tylko jako Matka Boża, ale także, dlatego, że jako nowa Ewa zjednoczona z nowym Adamem współpracowała z dziełem odkupienia ludzkości. Tytuł Królowej nie zastępuje oczywiście tytułu Matki: królewskość Maryi jest dodatkową godnością, związaną z Jej szczególną misją macierzyńską i wyraża po prostu władzę, jaką otrzymała, aby pełnić tę misję. Cytując bullę Piusa IX Ineffabilis Deus, papież Pius XII zwraca uwagę na ten macierzyński wymiar królewskości Maryi: Darząc nas macierzyńską miłością i troszcząc się o nasze zbawienie, otacza Ona swoją opieką cały rodzaj ludzki. Ustanowiona przez Boga Królową nieba i ziemi, wyniesiona ponad wszystkie chóry anielskie i ponad całą niebiańską hierarchię świętych, zasiada po prawicy swego jedynego Syna, naszego Pana Jezusa Chrystusa, i niezawodnie uzyskuje to, o co prosi w swych matczynych modlitwach; znajduje to, czego szuka, i nic nie zostaje Jej odmówione. Wzięta do chwały niebios, Maryja poświęca się całkowicie dziełu zbawienia, aby móc obdarzyć każdego człowieka szczęściem, które stało się Jej udziałem. Jest Królową, która rozdaje wszystko, co posiada, dzieląc się nade wszystko życiem i miłością Chrystusa. Podsumowując te rozważania, można zaryzykować pewne twierdzenie, że darowane Jasnogórskiej pani przez Piusa X korony dopełniają wizerunku Najświętszej Maryi Panny jako Królowej. Chociaż bowiem bogate jest przesłanie teologiczne płynące z kontemplacji Wizerunku, to jednak właśnie korony w pełni ukazują Maryję jako Pierwszą po Bogu. W 1962 r. Jan XXIII ogłosił Maryję Królowę Polski główną patronką kraju i niebieską Opiekunką naszego narodu.
Tytuł „NMP Królowej Polski” w Archidiecezji Przemyskiej noszą również świątynie m. in. w parafiach: Dąbrówki, Dębów, Hermanowice, Korczyna, Krosno – Polanka, Łopuszka Wielka, Łukowe, Miejsce Piastowe, Nowa Sarzyna, Nowosielce, Ostrów k. Radymna, Pełkinie, Piątkowa, Pisarowce, Polańczyk, Przemyśl – Kmiecie, Siedliska, Ustrzyki Dolne, Wacławice, Zahutyń.
opr. ks. MK